تعزیر (دیدگاه ابن منظور)تعزیر از مباحث فقهی و حقوقی مربوط به حقوق جزا و درباره معنای لغوی تعزیر از دیدگاه ابن منظور اندلسی بحث میکند. وی ریشه اصلی تعزیر را به معنی سرزنش و ملامت کردن و نیز به معنای تازیانه کمتر از حد شرعی میداند. ۱ - مقدمههمان گونه که مردم باید در مسائل شرعی، طبق نظریّات کارشناسان دینی و مراجع تقلید، عمل کنند (و این نوع پیروی کردن نه تنها کار ناپسندی نیست، بلکه مورد پذیرش تمام عقلای جهان میباشد)، علمای دین نیز در موضوعاتی که تخصّص ندارند نظریّات آگاهان آن امور را میپذیرند. بدین جهت برای پی بردن به معنای واژۀ تعزیر، پای سخن دانشمندان لغتشناس مینشینیم. ۲ - معنای تعزیرمحمّد بن مکرم ابن منظور اندلسی در محرّم سال ۶۳۰ ه- ق به دنیا آمد. او علاوه بر لغت، در علوم نحو و تاریخ نیز مهارت داشت، و مدّتی قاضی طرابلس بود، و بالاخره در شعبان سال ۷۱۱ ه- ق وفات کرد. وی از دیگر دانشمندان علم لغت، تعزیر را چنین تفسیر میکند: «العزر اللوم … و العزر و التعزیر ضرب دون الحد، لمنعه الجانی من المعاودة و ردعه المعصیة … و العزر النصر بالسیف … و اصل التعزیر المنع و الرد، فکانّ من نصرته قد رددت عنه اعدائه، و منعتهم عن اذاه، و لهذا قیل للتادیب الذی هو دون الحد تعزیر، لانه یمنع الجانی ان یعاود الذنب؛ ریشۀ اصلی تعزیر به معنی سرزنش و ملامت کردن است … همانگونه که ریشۀ اصلی آن به معنای تازیانه کمتر از حدّ شرعی نیز میباشد، و علّت این که آن را تعزیر نامیدهاند این است که گنهکار را از تکرار آن بازمیدارد، و مانع انجام دوبارۀ گناه میگردد … این واژه در یاری رساندن با شمشیر نیز به کار رفته است … ولی اصل تعزیر منع کردن و بازداشتن است، زیرا کسی را که کمک میکنی گویا دشمنانش را از او بازداشته، و مانع آزار و اذیّت آنها گشتهای، و بدین جهت است که به تادیب کمتر از حدّ شرعی تعزیر گفته میشود؛ زیرا مانع تکرار آن گناه توسّط جانی میگردد.» ۳ - پانویس
۴ - منبع• مکارم شیرازی، ناصر، تعزیر و گستره آن، ص۱۸. |